Η έκθεση είναι αρκετά ενδιαφέρουσα. Έχει γύρω στα 300 εκθέματα από 14 μουσεία και «εξιστορεί» χρονολογικά την ιστορία της Πόλης από την εποχή του Βύζα μέχρι σήμερα. Τόσοι αιώνες βέβαια δεν χωράνε σε λίγα εκθέματα, τα περισσότερα έχουν μια μάλλον συμβολική αξία για την συνέχεια και την εξέλιξη της πόλης. Και βέβαια, φαίνονται αρκετά φτωχά σε σχέση με τις εντυπωσιακές συλλογές των μουσείων απ’τα οποία προέρχονται.
Παρόλ’αυτά, το στήσιμο είναι πολύ ωραίο. Ο εκθεσιακός χώρος βρίσκεται στο ημίφως, με έντονους προβολείς μόνο πάνω στα εκθέματα, η χρονική διαδοχή είναι απολύτως ξεκάθαρη, και οι επεξηγήσεις σαφείς και λιτές. Πλην όμως, η έκθεση δεν ξεφεύγει από τα συνήθη προβλήματα παρόμοιων εκθέσεων: το όλο θέμα είναι λίγο ξεκομμένο από τον περιβάλλοντα χώρο. Αν δεν έχεις ιδέα δλδ από την ιστορία της Πόλης, δεν μαθαίνεις και πολλά πράγματα, απλώς βλέπεις πέτρες και αρχαία. Αν δεν ξέρεις ήδη τι είναι το εικονοστάσι, η σουλτανική τούγρα, τα μοναχικά χειρόγραφα, δεν έχεις καμία πιθανότητα να καταλάβεις σε τι χρησιμεύουν τα αντίστοιχα εκθέματα. Το δεύτερο σημείο που μου χτύπησε ως τρομερή προχειρότητα ήταν οι επεξηγηματικές ταμπέλες. Στον βωμό της απλότητας, θυσίαζαν ακόμα και την στοιχειωδέστερη ιστορία. Το 1453 λ.χ. πολεμούσαν οι Έλληνες τους Τούρκους. Ό,τι προσπαθούμε να καταργήσουμε στα σχολεία ως παιδαριώδες δλδ, το αναπαράγουν ιστορικοί που στήνουν τέτοιες εκθέσεις. Άλλο η απλοποίηση για το ευρύ κοινό κι άλλο η παραποίηση της ιστορίας.
Και αυτό που με προβλημάτισε περισσότερο ήταν μια θεματική που επιγραφόταν «Η καθημερινή ζωή των Κων/λιτών» και αναφερόταν στον 18ο-19ο. Στη βιτρίνα είχε χειροποίητα πορσελάνινα σερβίτσια, κοσμηματοθήκες με πολύτιμους λίθους, κεντητά καφτάνια και άλλα αντίστοιχα εκθέματα. Σε ποιων ακριβώς την καθημερινή ζωή αναφερόταν η βιτρίνα (όπως και όλη η έκθεση άλλωστε) είναι σαφές. Της υψηλής κοινωνίας. Τι καταλαβαίνει όμως ο ανυποψίαστος επισκέπτης; Ότι όλη η Πόλη, από κτίσεως κόσμου μέχρι τον 19ο έτρωγε με χρυσά κουτάλια. Και αυτή η εικόνα είναι το μόνιμο θέμα των μουσείων, όχι μόνο του Grand Palais. Φεύγουμε όλοι με την εντύπωση ότι οι μεγάλες αυτοκρατορίες ορίζονται αποκλειστικά από τα πιο εντυπωσιακά έργα τέχνης, λες και κάνουμε επίδειξη του πιο περίλαμπρου δισκοπότηρου. Λες και το νόημα είναι να συγκρίνουμε το πιο περίτεχνο καλημαύχι με την πιο καλλιγραφική τούγρα. Αφήνουμε δλδ έξω από τη συζήτηση και την πολιτισμική παρουσίαση το 90% της κοινωνίας της κάθε εποχής. Προσοχή: το επιχείρημα δεν είναι καθόλου ότι πρέπει να αγνοήσουμε την υψηλή κουλτούρα της εκάστοτε άρχουσας τάξης, καθότι έτσι κι αλλιώς μας άφησε τα πιο έντονα ίχνη της εποχής. Μιας εποχής που δεν μπορούμε όμως να τη φανταστούμε διαφορετική, ούτε να την αναπαραστήσουμε μέσα από το πολύπλευρο πρίσμα των κοινωνικών και πολιτικών της αντιφάσεων.
Το μουσείο φυσικά και δεν πρωτοτυπεί με την επιλογή του αυτή. Το αντίθετο μάλιστα. Ακολουθεί την πεπατημένη των περισσότερων μουσείων του πλανήτη. Η επιλογή όμως της παρουσίασης των πιο αστραφτερών αντικειμένων δεν είναι ο μόνος πολιτισμός της κάθε εποχής. Μόνο που η τσακμακόπετρα (λέμε τώρα) ως το πιο κοινό χρηστικό εργαλείο μεταξύ του κόσμου, δεν ενδιαφέρει ούτε τους Τούρκους ούτε τους Ευρωπαίους σήμερα. Οι Τούρκοι αρέσκονται να παρουσιάζουν έναν πολιτισμό αντάξιο του ευρωπαϊκού, εμποτισμένου όμως με οριεντάλ στοιχεία που τον καθιστούν εξωτικό, και οι Ευρωπαίοι (οι Γάλλοι στην περίπτωση αυτή) διακατέχονται από την ίδια ανάγκη. Να «γνωρίσουν» έναν πολιτισμό που θα τους θαμπώσει από την πολυτέλεια και την υπερβολή, όπως ακριβώς προσμένουν όταν πάνε στις Βερσαλλίες, μόνο που τα μοτίβα του θα πρέπει να φέρουν τη σφραγίδα της Ανατολής για να τον αναγνωρίσουν και να τον εντάξουν στην ήδη υπάρχουσα εικόνα που έχουν γι’αυτόν: ένα σημείο αναφοράς που επιτρέπει στους μεν Ευρωπαίους να ορίσουν τη Δύση μέσα από αλλά και σε αντίθεση με την Ανατολή, στους δε Τούρκους να διεκδικήσουν την πατρότητα ενός μεγάλου πολιτισμού και να ξεφύγουν από τη ρετσινιά του φτωχού συγγενή των Ευρωπαίων. Και κατ’επέκταση να διεκδικήσουν μια θέση στην ΕΕ με (ψευδο)πολιτισμικά κριτήρια του χθες και όχι με την πολιτική βούληση του σήμερα.
Όλα αυτά είναι κατανοητά και μας επιτρέπουν να δούμε το πολιτικό εγχείρημα του παρόντος, που καθορίζει άλλωστε και την οπτική του παρελθόντος. Δεν μπορώ όμως να καταλάβω με ποιον τρόπο ακριβώς οι σχετικές εκδηλώσεις "προσφέρουν σε όλους την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα τον πολιτισμό της Τουρκίας", σύμφωνα με τις δηλώσεις των αξιότιμων Προέδρων της Δημοκρατίας Τουρκίας και Γαλλίας. Σε ποιον πολιτισμό απ'όλους αναφέρονται;